Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Kodeks karny przewiduje szereg środków, związanych z poddaniem sprawcy próbie. Należą do nich warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonania kary oraz warunkowe przedterminowe zwolnienie. Warunkowe umorzenie stanowi środek o najłagodniejszych skutkach dla oskarżonego, bowiem w wyniku jego zastosowania nie dochodzi do skazania, oskarżony w świetle prawa utrzymuje status niekaranego – w przeciwieństwie do pozostałych środków probacyjnych.

Kiedy można warunkowo umorzyć postępowanie?

Warunkowe umorzenie postępowania karnego jest możliwe tylko wówczas, kiedy przestępstwo zarzucane oskarżonemu jest zagrożone karą nieprzekraczającą 5 lat pozbawienia wolności. Należy zaznaczyć, że zagrożenie karą nie oznacza przewidywanego wymiaru kary w sytuacji, gdyby środek probacyjny nie został zastosowany, a maksymalny wymiar kary dla danego przestępstwa. Oznacza to, że sprawcy przestępstw, co do których maksymalny wymiar kary jest wyższy niż 5 lat pozbawienia wolności, nie mogą ubiegać się o warunkowe umorzenie postępowania nawet w sytuacji, gdy okoliczności sprawy wskazują, że sprawcy należałoby wymierzyć karę w dolnych granicach ustawowego zagrożenia.

Postępowanie karne można warunkowo umorzyć tylko wówczas, gdy okoliczności popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości. Oznacza to, że postępowanie dowodowe powinno w sposób jednoznaczny ujawnić przebieg zdarzenia, sprawców przestępstwa oraz stopień ich winy. Z tego powodu warunkowe umorzenie postępowania karnego może być niemożliwe w przypadku kwestionowania przez oskarżonego swojej winy.

Aby orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego było możliwe, konieczne jest występowanie pozytywnej prognozy kryminologicznej. Oznacza to, że postawa sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia wskazują, iż nie popełni on w przyszłości przestępstwa.

Czy można warunkowo umorzyć postępowanie w przypadku karalności?

Przesłanką warunkowego umorzenia postępowania karnego jest uprzednia niekaralność sprawcy. Należy jednak zaznaczyć, że przesłanka ta obejmuje jedynie przestępstwa umyślne co oznacza, że warunkowe umorzenie może uzyskać sprawca, który był wcześniej skazany, o ile poprzednie skazanie dotyczyło przestępstwa nieumyślnego.

Ponadto orzeczenie o warunkowym umorzeniu postępowania karnego jest możliwe tylko wówczas, gdy wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne. Oznacza to, że dopuszczalność warunkowego umorzenia jest ściśle związana z okolicznościami zdarzenia, czynnościami podjętymi przez sprawców oraz ich konsekwencjami.

Należy pamiętać, że warunkowe umorzenie postępowania karnego jest środkiem fakultatywnym. Oznacza to, że nawet spełnienie wszystkich opisanych wyżej przesłanek nie gwarantuje zastosowania omawianej instytucji. Ostatecznie warunkowe umorzenie jest uzależnione od uznania sądu.

Jakie skutki pociąga za sobą warunkowe umorzenie postępowania karnego?

Konsekwencją warunkowego umorzenia postępowania karnego jest wyznaczenie oskarżonemu okresu próby w wymiarze od roku do 3 lat, który biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia. Od zachowania oskarżonego w okresie próby zależy, czy warunkowo umorzone postępowanie karne zostanie podjęte.

W przypadku warunkowego umorzenia, w okresie próby sprawca może zostać oddany pod dozór kuratora lub innego podmiotu, którego zadaniem jest pomoc i kontrola zachowania sprawcy w okresie próby.

Jeżeli w wyniku czynu, co do którego postępowanie karne zostało warunkowo umorzone, powstała szkoda, sąd obligatoryjnie nakłada na sprawcę obowiązek naprawienia szkody oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Ponadto, fakultatywnie sąd może nałożyć na sprawcę obowiązek informowania o przebiegu okresu próby, obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, wykonania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających, poddania się terapii (np. uzależnień, psychoterapii), zakaz zbliżania lub nakaz opuszczenia lokalu. Ponadto na skazanego można nałożyć obowiązek uiszczenia świadczenia pieniężnego i zakaz prowadzenia pojazdów do 2 lat.

Kiedy warunkowo umorzone postępowanie może zostać podjęte?

Warunkowe umorzenie postępowania karnego nie oznacza jeszcze, że sprawca nie poniesie kary za przestępstwo, którego się dopuścił. Kodeks karny przewiduje szereg przypadków, kiedy możliwe jest podjęcie warunkowo umorzonego postępowania, co oznacza, że będzie się ono toczyć od początku.

Postępowanie karne zostanie podjęte, jeżeli w okresie próby sprawca popełni przestępstwo umyślne. Co istotne, konieczne jest prawomocne skazanie za wyżej wymienione przestępstwo.

Jeżeli w okresie próby, sprawca dopuści się innego przestępstwa niż opisane powyżej, np. przestępstwa nieumyślnego, uchyla się od dozoru lub innych środków na niego nałożonych, w inny sposób rażąco narusza porządek prawny lub nie wykonuje ugody zawartej z pokrzywdzonym, mimo pisemnego upomnienia sądowego kuratora zawodowego, sąd podejmuje warunkowo umorzone postępowanie karne.

Opisane wyżej okoliczności stanowią przesłanki obligatoryjnego podjęcia postępowania co oznacza, że w razie ich wystąpienia na sąd nałożony jest bezwzględny obowiązek podjęcia postępowania. Oprócz tego kodeks karny przewiduje również przesłanki fakultatywnego podjęcia warunkowo umorzonego postępowania karnego co oznacza, że w przypadku ich wystąpienia, to od uznania sądu zależy, czy postępowanie zostanie podjęte.

Podjęcie postępowania karnego jest fakultatywne, jeżeli sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności jeżeli popełni przestępstwo (inne niż umyślne za które został prawomocnie skazany), uchyla się od dozoru lub nałożonych na niego obowiązków lub nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody, a jednocześnie nie został upomniany na piśmie przez sądowego kuratora zawodowego.

Okres próby biegnie od momentu uprawomocnienia się orzeczenia. Wobec tego może dojść do sytuacji, w której niepożądane zachowanie sprawcy nastąpiło po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, jednak przed jego uprawomocnieniem. Zachowanie w tym czasie nie może być określone jako mające miejsce w okresie próby, a należy zaznaczyć, że wszystkie opisane wyżej przesłanki dotyczyły właśnie zachowania w okresie próby. Z tego względu kodeks karny przewiduje, że jeżeli w czasie po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, a przed jego uprawomocnieniem sprawca rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności popełni przestępstwo, podjęcie postępowania karnego jest fakultatywne.

Okres próby minął, co dalej?

Upływ okresu próby nie zamyka drogi do podjęcia warunkowo umorzonego postępowania karnego. Przykładowo może dojść do sytuacji, kiedy sprawca dopuści się przestępstwa umyślnego ostatniego dnia okresu próby. Przeprowadzenie całego postępowania karnego zakończonego prawomocnym orzeczeniem jeszcze w okresie próby jest niemożliwe. Z tego też względu, aby sąd mógł w sposób prawidłowy ocenić zachowanie sprawcy również w końcowym czasie okresu próby, warunkowo umorzone postępowanie karne może być podjęte również po jego upływie. Należy jednak zaznaczyć, że warunkowo umorzonego postępowania nie można podjąć później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia okresu próby.

Profesjonalne doradztwo i prowadzenie spraw karnych.

Adwokaci z Kancelarii Adwokackiej Fidura Świetlicki Witkiewicz zajmują się kompleksowym prowadzeniem spraw karnych w Białymstoku jak też na terenie całej Polski.