Zastępcza kara pozbawienia wolności – komu jest wymierzana, jaki jest jej wymiar?
Niekiedy może się zdarzyć, że sprawca przestępstwa zostaje skazany na karę wolnościową (grzywnę, karę ograniczenia wolności), jednak w wyniku zaistnienia określonych okoliczności – wykonywana jest wobec niego kara pozbawienia wolności. Mówimy wówczas o zastępczej karze pozbawienia wolności.
Co w sytuacji, kiedy nie zapłacę grzywny?
Po uprawomocnieniu się orzeczenia wymierzającego karę grzywny, skazany jest wzywany przez sąd do jej uiszczenia w terminie 30 dni. Jeżeli w określonym powyżej terminie skazany nie uiści grzywny, jest ona przekazywana do ściągnięcia w drodze egzekucji.
Niekiedy może się okazać, że egzekucja jest bezskuteczna lub nawet już z samych okoliczności sprawy wynika, że byłaby ona bezskuteczna. O tym co stanie się w takiej sytuacji decyduje w głównej mierze wysokość grzywny. Jeżeli nie przekracza ona 120 stawek dziennych, istnieje możliwość jej zamiany na pracę społecznie użyteczną. Przyjmuje się wówczas, że 10 stawek dziennych odpowiada miesiącowi pracy społecznie użytecznej. Pracę społecznie użyteczną wymierza się w miesiącach, od 20 do 40 godzin w stosunku miesięcznym.
Należy jednak pamiętać, że zamiana kary grzywny na pracę społecznie użyteczną ma charakter fakultatywny tj. jest zależna od swobodnego uznania sądu. Oznacza to, że nawet spełnienie wymienionych wyżej przesłanek nie gwarantuje, że omawiany środek zostanie zastosowany.
Kiedy sąd może wymierzyć zastępczą karę pozbawienia wolności?
Podstawowymi przesłankami zastosowania zastępczej kary pozbawienia wolności jest nieskuteczność egzekucji grzywny lub występowanie okoliczności z których wynika, że egzekucja ta byłaby nieskuteczna.
Zastępcza kara pozbawienia wolności jest wymierzana wówczas, gdy skazany nie wyrazi zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej na warunkach opisanych powyżej. Nieuwzględnienie braku zgody skazanego na wykonywanie pracy stanowiłoby istotne naruszenie art. 65 Konstytucji, który ustanawia wolność wyboru miejsca pracy.
Może również dojść do sytuacji, kiedy sąd zamieni karę grzywny na pracę społecznie użyteczną, jednak skazany uchyla się od jej wykonania. Wówczas również wymierzana jest zastępcza kara pozbawienia wolności.
Niekiedy okoliczności sprawy wyłączają zamianę kary grzywny na pracę społecznie użyteczną, np. gdy wymiar grzywny przekracza 120 stawek dziennych lub skazany jest niezdolny do pracy. W takiej sytuacji sąd wymierza zastępczą karę pozbawienia wolności.
Podkreślenia wymaga fakt, że w opisanych wyżej przypadkach wymierzenie zastępczej kary pozbawienia wolności jest obligatoryjne, co oznacza, iż nie jest ono uzależnione od uznania sądu.
Jaki jest wymiar zastępczej kary pozbawienia wolności?
Przy zarządzaniu zastępczej kary pozbawienia wolności przyjmuje się, że jeden dzień pozbawienia wolności odpowiada dwóm stawkom dziennym grzywny. Łącznie wymiar zastępczej kary pozbawienia wolności nie może przekroczyć 12 miesięcy, jak również górnej granicy wymiaru tego rodzaju kary za dane przestępstwo. Ma to zapobiec sytuacji, w której sprawca skazany na karę grzywny odbywa zastępczą karę pozbawienia wolności w wymiarze wyższym, niż gdyby został skazany wprost na karę pozbawienia wolności.
W sytuacji, gdy ustawa nie przewiduje za dane przestępstwo kary pozbawienia wolności, zastępcza kara pozbawienia wolności nie może przekraczać 6 miesięcy.
Należy zaznaczyć, że zastępczą karę pozbawienia wolności wykonuje się jedynie w zakresie, w jakim grzywna nie została wykonana. Oznacza to, że jeżeli grzywna została częściowo uiszczona lub ściągnięta w drodze egzekucji, w ramach zastępczej kary pozbawienia wolności wykonana zostanie jedynie pozostała część kary.
Czy można uniknąć zastępczej kary pozbawienia wolności?
Zastępcza kara pozbawienia wolności cechuje się tym, że istnieje możliwość uchylenia się od niej poprzez wykonanie kary właściwej. Oznacza to, że złożenie kwoty pieniężnej odpowiadającej pozostałej do wykonania karze grzywny, prowadzi do zwolnienia od zastępczej kary pozbawienia wolności.
W przypadku zarządzenia zastępczej kary pozbawienia wolności wobec złożenia przez skazanego oświadczenia, że nie wyraża on zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo uchylania się od jej wykonania, sąd może w każdym czasie wstrzymać wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności jeżeli skazany złoży pisemne oświadczenie, że podejmie pracę społecznie użyteczną. Tego rodzaju wstrzymanie ma charakter fakultatywny, zaś jeżeli po jego dokonaniu skazany uchyla się od wykonywania pracy społecznie użytecznej, sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności.
Co w przypadku uchylania się od wykonania kary ograniczenia wolności?
Opisane powyżej instytucje prawne odnosiły się do zastępczej kary pozbawienia wolności względem kary grzywny. Należy jednak pamiętać, że zarządzenie zastępczej kary pozbawienia wolności może nastąpić również względem kary ograniczenia wolności.
W przypadku uchylania się przez skazanego od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie kary zastępczej pozbawienia wolności. Przyjmuje się wówczas, że jeden dzień pozbawienia wolności odpowiada dwóm dniom ograniczenia wolności. Jeżeli ustawa nie przewiduje kary pozbawienia wolności za tego rodzaju przestępstwo, wymiar zastępczej kary pobawienia wolności nie może przekroczyć 6 miesięcy.
Sąd może fakultatywnie zarządzić wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, jeżeli skazany uchyla się od dodatkowych obowiązków i świadczeń orzeczonych obok kary ograniczenia wolności.
Wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności może być w każdym czasie wstrzymanie, jeżeli skazany złożył pisemne oświadczenie, że podejmie odbywanie kary ograniczenia wolności i podda się rygorom z nią związanym. Jeżeli jednak skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd obligatoryjnie zarządza wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, zaś ponowne jej wstrzymanie jest niemożliwe.
Profesjonalne doradztwo i prowadzenie spraw karnych.
Adwokaci z Kancelarii Adwokackiej Fidura Świetlicki Witkiewicz zajmują się kompleksowym prowadzeniem spraw karnych w Białymstoku jak też na terenie całej Polski.